تحلیل رفتار متقابل (کودک، والد، بالغ)
تحلیل رفتار متقابل (کودک، والد، بالغ):
در این مقاله (تحلیل رفتار متقابل) سه ذهنیت “کودک” ، “بالغ” ،”والد” را بررسی می کنیم تا با شناخت این سه ذهنیت بتوانیم در ارتباط با دیگران بهتر و موثرتر عمل کنیم در پایان مقاله نکاتی راجع به فعال شدن ذهنیت بالغ بیان می کنیم . اریک برن روانپزشک آمریکایی معتقد است همه افراد طبق سه حالت روانی “کودک”، “والد” و “بالغ” عمل می کنند، استوارت و جونز این سه حالت روانی را به این شکل تفسیر کرده اند:
اگر رفتار، افکار و احساسات ما در واکنش به مسائل “این زمانی” و” این مکانی” باشد و از تمام منابع و توانایی هایمان به عنوان یک بزرگسال بهره بگیریم در حالت بالغ قرار داریم . زمانیکه رفتار، افکار و احساسات ما شبیه به والدین یا مراقبان دوره کودکی مان می شود در حالت والد قرار داریم .
در تحلیل رفتار متقابل گاهی نیز ممکن است رفتار، افکار و احساساتمان درست مانند زمانی باشد که کودک بودیم در اینصورت در حالت کودک قرار گرفته ایم. تشخیص حالات روانی مختلف (کودک،والد،بالغ) فقط از روی گفتار شخص نمی باشد بلکه باید به حالات بدنی، تغییرات چهره، نحوه بیان و تن صدا نیز توجه کرد.
بسیار دیده ایم چگونه یک انسان معمولی با یک جمله یا کوچکترین رفتار از طرف شخص دیگری به انسان عصبانی یا مطیع تبدیل میشود اینها گویای حالت روانی کودک است .در اینجا به تک تک این حالات روانی می پردازیم و نشانه های کلامی و بدنی هر یک را بیان می کنیم و در پایان چند راه کار برای ارتباط بهتر با خود و دیگران ارائه میدهیم .
والد درون:
حالت روانی والد همانگونه که اشاره کردیم از رفتارهای والدین و مراقبین دوران کودکی شکل می گیرد. تمام آنچه ما در 5 سال اول کودکی از والدین و اطرافیان ضبط می کنیم والد درون ما را شکل میدهد. پندها، اخطارها، محبتها و… ضبط شده اند البته منابع دیگری مثل تلوزیون نیز در شکل گیری این حالت روانی موثر است.
تحلیل رفتاری حالت روانی من والد طبق رفتارهایی که با ما در کودکی در شده است به دو دسته تقسیم میشود 1-والد حمایتگر 2- والد سرزنشگر
والد حمایتگر همانگونه که از اسمش مشخص است حمایت کننده و مهربان است و به کودک توجه و علاقه نشان میدهد در حالیکه والد سرزنشگر تنبیه کننده ، انتقاد کننده و عیب جوست. تمام آنچه در والد ضبط و ثبت شده شامل بایدها و نبایدهاست و ارزشهای ما را تشکیل میدهند ولی نکته مهم این است که اینها ارزشهای آموخته شده هستند نه واقعی .
وقتی شخصی از دیگران انتقاد کوبنده میکند یا دیگران را تحقیر میکند در حالت روانی والد سرزنشگر قرار دارد ولی اگر رفتار دیگران را جهت دهد و احساس نادرست بودن به آنها ندهد در حالت روانی والد حمایتگر قرار دارد. نشانه های بدنی والد را میتوان اخم کردن، سر تکان دادن، نچ نچ کردن ، فشار دادن لبها به هم، نگاه غضب آلود، انگشت روی لب نهادن، دستها را به هم مالیدن و… دانست و اما نشانه های کلامی والد عبارتند از: برای اولین بار و آخرین بار میگویم، من ته این موضوع را در می آورم، جانم به لب رسیده ، چند دفعه به تو بگویم و…
کودک درون:
در دوران کودکی، کودک همزمان با ضبط اطلاعات و رویدادهای خارجی و تشکیل والد درحال انجام ضبط دیگری نیز هست، ضبط رویدادهای درونی یا پاسخ و عکس العمل یا احساس انسان کوچک نسبت به چیزهایی که می بیند و ادراک می کند.
پس کودک درون، ضبط احساسات داخلی در برابر وقایع و اتفاقات خارجی است که تا سن 5 سالگی رخ میدهد در واقع مفهوم احساس شده زندگی تا سن پنج سالگی همان کودک است. کودک درون مجموعه ای از احساسات مثبت مثل جستجو و فهمیدن، شوق و ذوق، کنجکاوی و خلاقیت است و ضبط با شکوه اولین احساسات ولی متاسفانه این احساسات گاهی منفی و سرکوب کننده هستند مثل “من خوب نیستم ” یا احساس بی ارزشی که در اثر امر و نهی و انتقاد و تنبیه والدین و اطرافیان ایجاد می شود.
کودک درون دو حالت دارد :
کودک طبیعی و کودک مطیع :
کودک طبیعی خودجوش، تابع لذت آنی ، باز، فعال ، احساسی و اغلب جذاب است که بصورت تربیت نشده در وجود هر یک از ما قرار دارد. کودک مطیع همان کودک طبیعی است که برای بدست آوردن تایید، توجه و پذیرش دیگران با انتظارات آنها سازگار میشود. نشانه های بدنی کودک عبارتند از اشک ریختن، لرزش لبها، شانه بالا انداختن، بلند خندیدن ، وول زدن، ناخن جویدن و…میباشد.
نشانه های کلامی کودک عبارتند از ای کاش، دلم می خواهد، به من چه، نمیتوانم، وقتی بزرگ شدم و… تقسیم بندی سومی برای کودک وجود دارد بنام کودک پرخاشگر و ناسازگار .
بالغ:
کودک تا ده ماهگی زندگی عاجزانه، غریزی و بی فکری دارد طوریکه توانایی سنجش محیط و اطرافیان و انتخاب حرکات خود را ندارد . کودک ده ماهه متوجه می شود می تواند کارهایی را با آگاهی و فکر خودش انجام بدهد و این حالت “خود واقع بینی” ، شروع جنبه بالغ شخصیت است.
برای مطالعه مقاله تغییر رفتار به روش تئوری انتخاب کلیک کنید
بالغ درون:
اطلاعات ضبط شده از راه تحقیق و سنجش تجربه ها حالت بالغ فرد است بالغ به معنی اندیشه زندگی است. اکنون کودک به مفهوم احساس شده (کودک درون) و مفهوم یاد داده شده توسط دیگران (والد) مفهوم تفکر شده از زندگی( بالغ) را می افزاید .
کودک به ساختن ادراکات و دریافتهای خود پرداخته، خود را از مادر جدا کرده و یاد می گیرد چگونه “نه” بگوید. با یادگیری کلمات شروع به پرسیدن چراها می کند و کنجکاوی او در جهان برای رسیدن به جهان بینی آغاز میشود. یکی از راه های تحلیل رفتار متقابل مهم بالغ، امروزی کردن والد است، بالغ اطلاعات والد را بررسی کرده تا ببیند آیا این اطلاعات معتبر، صحیح و امروزی اند یا قدیمی شده اند سپس آنها را رد یا قبول میکند.
نکته: بالغ میانجی گری میکند بین اصل لذت که کودک است و تعصبات که والد است. وظیفه دیگر بالغ بررسی اطلاعات کودک است که آیا این احساس مناسب زمان حال است یا اینکه بیهوده و قدیمی است. هدف کنار گذاشتن والد یا کودک نیست بلکه آزاد بودن بالغ برای بررسی اطلاعات آنهاست .
از وظایف دیگر بالغ ارزیابی احتمالات است در صورت آگاهی از وقوع مشکل درآینده از این طریق راه حلی برای آن مشکل می یابد. نشانه های بدنی بالغ شامل توجه به طرف مقابل به نشانه گوش دادن، متوجه فرد دیگری بودن و دقت کردن و… نشانه های کلامی بالغ نشانه هایی است که نشان از بررسی و توجه دارد مثل چرا ، چه کسی، چطور، چقدر، از چه طریق، احتمالا، من فکر میکنم، به عقیده من و…
برای داشتن بالغ قوی میتوان طبق موارد زیر عمل کرد:
- کودک درون خود، آسیب پذیری ها، ترس های آن و روشهای اساسی بیان احساسات را بشناسید.
- حالات والد درون خود، نصیحتها، وضعیتهای ثبت شده آن و راههای اساسی بیان آنرا بشناسید.
- نسبت به کودک درون دیگران حساس بوده با آن صحبت کنید، آنرا حمایت و نوازش کنید.
- به بالغ خود برای جمع آوری اطلاعات و جدا نمودن والد و کودک از واقعیت فرصت دهید.
- وقتی شک دارید عملی را انجام ندهید چرا که برای آنچه نگفته اید مواخذه نمی شوید.
- برای خود لیست ارزش داشته باشید و طبق آن تصمیمات مهم زندگی خود را بگیرید.
جمع بندی مطالب تحلیل رفتارمتقابل:
انسان سه حالت اصلی دارد: درتحلیل رفتارمتقابل والد، بالغ و کودک. به طور کلی، والد، تقلید یا برداشتهای ما از رفتارهای والدین و افراد مهم زندگیمان است؛ بالغ، همان ویژگیها و خصوصیات منطقی ما است، بخشی که به کمک آن اطلاعات دریافتی را ارزیابی میکنیم و مانند کامپیوتر در مورد آن فکر کرده و به آن پاسخ میدهیم و در نهایت کودک، واکنشهای کودکانه و هیجانی ما به اتفاقاتی است که برای ما میافتد، واکنشهای هیجانی که خارج از کنترل شخصی ماست.
دیدگاهتان را بنویسید