خطاهای شناختی
خطاهای شناختی:
در این مقاله می پردازیم به توضیح در مورد 10 خطای شناختی یا خطا در نحوه فکر کردن و نتیجه گیری ما از وقایع اطراف مان .
خطای شناختی شماره 1
تفکر همه یا هیچ چیز:
این خطای شناختی موجب می شود فرد همه چیز را یا سفید ببیند یا سیاه و هرچیزی کمتر از کامل شکست بی چون و چراست مثلا خانمی که رژیم لاغری گرفته است بعد از خوردن یک قاشق بستنی می گوید برنامه رژیمم دود شد و به هوا رفت و با این فکر بشدت ناراحت می شود و یک ظرف بستنی را کامل می خورد.
یا کسی که خطایی مرتکب میشود و با خود میگوید من دیگر هیچ اعتباری نزد دیگران ندارم بنابراین خطاهای بیشتری انجام می دهد . حکایت خطای شناختی تفکر همه یا هیچ ، مانند ضرب المثلی است که می گوید آب که از سر گذشت چه یک وجب چه ده وجب است.
خطای شناختی شماره 2
تعمیم مبالغه آمیز:
هر ناکامی و حادثه منفی را شکستی تمام عیار و تمام نشدنی تلقی می کند. این خطا معمولا با قیودی مانند “همیشه” یا “هرگز” همراه است مثلا شخصی که ازدواج ناموفقی دارد و میگوید من همیشه بدشانسم یا من هرگز خوش شانس نبوده ام.
برای مطالعه مقاله چگونه عزت نفس خود را افزایش دهیم
خطای شناختی شماره 3
فیلتر ذهنی:
تحت تاثیر یک حادثه منفی همه واقعیت را تیره و تار می بیند . مثلا فردی که به مهمانی دعوت شده است و کلی تعریف و تمجید و حرفهای خوب شنیده است ولی یکی از دوستان به او کنایه زده و او را ناراحت کرده است او تمام گفته های مثبت را فراموش می کند و مدتها همان یک حرف منفی ذهنش را درگیر کرده و از آن رنج می برد.
خطای شناختی شماره 4
بی توجهی به اثر مثبت:
این خطای فکری باعث میشود فرد کارهای مثبت و خوب خود را بی اهمیت بداند . با خود می گوید هر کسی می تواند این کار را انجام دهد یا کار خاصی که انجام نداده ام. بی توجهی به اثر مثبت، شادی زندگی را می گیرد و فرد را به احساس ناشایسته بودن سوق می دهد. مثلا فردی که کتابی نوشته ولی در ذهن خود میگوید کار خاصی نکرده ام هرکسی میتواند کتاب بنویسد.
خطای شناختی شماره 5
نتیجه گیر شتابزده:
به قضاوتهای ذهنی خود بیش از اندازه اعتماد می کند و بدون اینکه دلیل محکمی وجود داشته باشد نتیجه گیری شتابزده می کند . از جمله نتیجه گیریهای شتابزده ذهن خوانی و پیشگویی، ذهن خوانی بمعنی اینکه بدون بررسی کافی نتیجه می گیرد کسی در برخورد با او واکنش منفی داشته است.
پیشگویی: قبل از اینکه اتفاقی بیفتد پیش بینی می کند که اوضاع خلاف میلش در جریان است مثلا قبل از اینکه مهارتی را یاد بگیرد می گوید من از عهده این کار بر نمی آیم.
خطای شناختی شماره 6
درشت نمایی:
این خطای شناختی باعث می شود فرد اشتباهات خود را بزرگ جلوه دهد و جنبه های مثبت زندگی را کمتر از آنچه هست برآورد کند. به این خطای شناختی بازی دوربین چشمی نیز می گویند یعنی مثل اینست که فرد با دوربین چشمی به زندگی نگاه می کند و اشتباهات را فقط با آن درشت و واضح می بیند .
خطای شناختی شماره 7
استدلال احساسی:
با ابزار احساسات خود، واقعیت ها را بررسی میکند و محک میزند . مثلا فردی که می گوید احساس نگرانی دارم حتما امروز اتفاق بدی می افتد ، احساس حقارت می کنم معنایش این است که انسان ارزشمندی نیستم.
خطای شناختی شماره 8
بایدها و نبایدها:
شخص با این خطای شناختی انتظار دارد اوضاع دقیقا آنطور که او میخواهد باشد. مثلا فردی که در سخنرانی خیلی خوب موضوع را به مخاطبین تفهیم کرده است ولی مرتب به خودش می گوید نباید اصلا تپوق میزدم ، نباید اینهمه اشتباه می کردم. بایدها و نباید های ذهنی نه تنها مانع یا انگیزه بخش برای عملی نیستند بلکه تولید سرپیچی یا نافرمانی می کنند مثلا من نباید شیرینی بخورم باعث می شود فرد برعکس آنرا انجام دهد.
خطای شناختی شماره 9
برچسب زدن:
برچسب زدن شکل حاد تفکر همه یا هیچ چیز است یعنی بجای اینکه بگوید اشتباه کردم به خود برچسب میزند ” من بازنده ام” در واقع فرد خودش را با عملش یکی میداند و با عمل خود هویت می گیرد و باورسازی می کند مثلا: بجای اینکه بگوید اشتباه کردم میگوید ” من احمقم”
برچسب زدن باعث خشم، اضطراب، دلسردی و کمی عزت نفس میشود . گاه برچسب زدن متوجه دیگران میشود مثلا به کسی که از ما انتقاد کرده است برچسب فضول بزنیم با این خطای فکری فضای مناسبی برای ارتباط سازنده با دیگران ایجاد نمی شود.
خطای شناختی شماره 10
شخصی سازی و سرزنش:
اتفاق بی ربط را به خود ربط میدهد خود را مسئول اتفاقی قلمداد می کند که به او ربطی ندارد . مثلا فردی که همسرش تصادف کرده است مرتب خود را سرزنش می کند که تقصیر من است باید زودتر او را بیدار میکردم تا با عجله رانندگی نمی کرد.
بعضی از افراد نیز برعکس ان را انجام می دهند و دیگران یا شرایط را مسئول مسائل خود قلمداد میکنند . مثلا دلیل اینکه رابطه عاطفی خوبی ندارم بی منطق بودن همسرم است که این خطای فکری باعث عدم مسئولیت پذیری میشود و فرد را از توجه به نقاط ضعف خود و برطرف کردن آنها باز می دارد .
جمع مطالب:
خطاهای شناختی همانگونه که متوجه شده اید باعث تیره و تار شدن روابط ما می شوند و اجازه رشد و بر طرف کردن ضعفهای ما را نمی دهند چرا که وقایع را به روش خود توجیه می کنند . لازم است با بررسی طرز فکر و رفتارهای خود به خطاهای شناختی مان پی ببریم و با جایگزین کردن طرز فکر جدید باعث بروز رفتارهای جدید در خود شویم طوریکه بتوانیم با دیگران روابط مفید و سازنده تری داشته باشیم.
دیدگاهتان را بنویسید